وضعیت ناخوشایند گردش مالی اکوسیستم استارتاپی کشور

اکوسیستم استارتاپی کشور به عنوان یکی از حوزه های تقریباً نوپای اقتصاد با چالش های زیادی مواجه است. اگرچه فعالان این حوزه پیش از این در جذب سرمایه با مشکل مواجه بوده و همواره از نظر ماندگاری و بقا با چالش هایی مواجه بوده اند، اما اعمال محدودیت در اینترنت در ماه های اخیر کار در این اکوسیستم را دشوارتر کرده است.

دنیای تجارت در گزارشی به گردش استارت آپ ها پرداخته است که نشان می دهد این حوزه در مقایسه با سایر حوزه های اقتصاد بسیار کم است و گردش مالی کمی در آن وجود دارد و گردش سرمایه در آن با مشکل مواجه است. این موضوع رقابتی نابرابر بین اکوسیستم استارتاپی و بخش سنتی اقتصاد ایجاد کرده است.

در قسمت های بعدی گزارش « گردش مالی استارتاپ ها نسبت به سود خالص فولاد مبارکه » آمده است: استارتاپ ها روزهای سختی را پشت سر می گذارند و هر از چند گاهی مشکلاتی مانند کندی اینترنت، مهاجرت کارشناسان و… روزنه های امید را می بندد. در این اکوسیستم مشکلات استارتاپ ها در جریان تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شکل و شمایل جدیدی به خود می گیرد و این اکوسیستم در هر عصر شاهد ظهور چالش جدیدی است.

در ماه‌های اخیر صحنه‌ای از تاریخ اقتصادی ایران برای این شرکت‌های نوپا تکرار شده است و برخی تلاش می‌کنند با انگ زدن به فعالان اقتصادی مستقل و تاثیرگذار شرایط را برای بقای خود سخت کنند؛ اتفاقی که در سال‌های پر التهاب اواخر دهه ۵۰ و اوایل آن رخ داد. دهه 60 به فعالیت کارخانه ها و شرکت های معروف آن زمان مانند ارج، ایران ناسیونال، کفش ملی و … پایان داد.

اکنون انگ هایی مشابه آنچه در اتفاقات اخیر در ایران دیده شد وارد برخی از اعضای اکوسیستم استارتاپی شده است و در شرایطی که استارتاپ ها از تمام توان خود برای حضور در عرصه اقتصادی استفاده می کنند، برخی به اشتباه از جاذبه های مالی و سرمایه گذاری به عنوان عاملی استفاده می کنند. زیرا این واقعیت که این اکوسیستم یک دولت است خود گویای آن است. نگاهی اجمالی به رقبای سنتی و ارزش استارتاپ ها در اقتصاد کشور نشان می دهد که نمی توان در میان تحلیل های منطقی اجازه رشد چنین روایت هایی را آسان کرد و با یک محاسبه ساده می توان به راحتی متوجه شد که استارت آپ ها همچنان جلوتر هستند. از صنایع اصلی در حوزه اقتصادی است. گردش مالی کمی دارند.

ارزش استارتاپ ها؛ 80 تا 90 هزار میلیارد تومان

استارت‌آپ‌ها در دنیایی متفاوت از اقتصاد سنتی متولد و رشد کرده‌اند، اما هنوز راه درازی در کنار صنایع بزرگ کشور دارند و باید پذیرفت که میزان سرمایه‌گذاری در این اکوسیستم قابل مقایسه نیست. با حجم گردش مالی در بخش عمده اقتصاد ایران. از سوی دیگر، موضوعی که بحث در مورد مسائل مالی استارت آپ ها را به چالش می کشد، مربوط به نبود آمار مشخص است. به عبارت دیگر، به دلیل نامشخص بودن تعداد استارتاپ ها، سنجش ارزش این اکوسیستم دشوارتر می شود و نمی توان در مورد اعداد دقیق صحبت کرد.

ارزش بازار پایین اکوسیستم استارت آپی با موضوعاتی مانند حجم کم سرمایه گذاری و ریسک بالا ارتباط مستقیم دارد. بررسی اجمالی فعالیت استارتاپ ها یادآور می شود که این شرکت ها نتوانسته اند در مقایسه با بخش سنتی اقتصاد نقش بسزایی در تولید ناخالص داخلی داشته باشند و به همین دلیل بستری برای حضور و جذب افراد فراهم نکرده اند. سرمایه گذاران. به عبارت دیگر ریسک بالای اکوسیستم استارتاپی باعث شده است که بسیاری از افراد سرمایه گذاری در بازار ارز، املاک و طلا را ترجیح دهند و افراد کمی علاقه مند به حضور در بازارهای پرریسک مانند استارت آپ ها باشند.

ناصر غانم زاده یکی از فعالان اکوسیستم نوآوری و مربی این اکوسیستم را با صنعت کشک فروشی در رابطه با وضعیت مالی استارت آپ ها مقایسه کرد و به صراحت اعلام کرد که با توجه به سرمایه گذاری 300 میلیارد تومانی در سال در این زمینه، وی پذیرفت که این میزان سرمایه گذاری حتی توان رقابت با گردش مالی صنعت کشک و کشک را ندارد.

آمار و ارقام مربوط به گردش مالی استارت آپ ها همواره با تردید بیان می شود و رئیس سابق مرکز توسعه فناوری های راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز در سال 1397 در خصوص گردش مالی این شرکت ها گفته بود که «گردش مالی شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها تا پایان سال ۱۳۹۶ و نیمه اول سال ۱۳۹۷ بالغ بر ۹۰ هزار میلیارد تومان بوده است.

گردش مالی استارتاپ ها معادل موجودی حساب دو شهروند است

اگرچه نمی توان آمار و ارقام خاصی در خصوص گردش مالی سالانه استارت آپ ها بیان کرد، اما با تکیه بر صحبت های فعالان این حوزه می توان رقمی در حدود 80 تا 90 هزار میلیارد تومان را پایه گذاری کرد. نگاهی اجمالی به ابعاد مالی شرکت های استارتاپی این واقعیت را روشن می کند که جذابیت این اکوسیستم بسیار کمتر از بازارهای سنتی است و حتی اگر بخواهیم بر اساس اعداد و ارقام در مورد آن صحبت کنیم، باید بپذیریم که استارت آپ ها راه زیادی در پیش دارند. برای نزدیک شدن به صنعت بخش‌های بزرگ و سنتی اقتصاد ایران پیشتاز هستند، نکته‌ای که علیرضا کلاهی، رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران به صراحت به آن اشاره کرده است: «در حال حاضر کل اکوسیستم استارت‌آپی ایران به اندازه یک برج دوقلو در ایران نیست. الهیه، تهران.”

چندی پیش بود که «۸۰ هزار میلیارد تومان» به اشتباه از سوی بانک آینده به حساب دو شهروند تهرانی و کرمانی واریز شد، هرچند از علت اشتباه بانک آینده اطلاعی به دست نیامد و این مبلغ از بانک آینده برداشت شد. حساب این دو شهروند اما واقعیت این بود که معادل گردش مالی یک ساله اکوسیستم استارت آپی در حساب دو شهروند ایرانی به مدت 24 ساعت انباشته شده بود، رقمی که چندی پیش سخنگوی لایحه بودجه به آن اشاره کرد. کمیسیون تلفیق 1402 به عنوان میزان فرار مالیاتی در سه سال اخیر به گفته رحیم زارع 80 هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی طی سه سال گذشته رخ داده است.

این مقایسه را می‌توان در حوزه‌های دیگر نیز انجام داد تا فاصله قابل توجه بین استارت‌آپ‌ها و سایر بخش‌های اقتصادی را نشان دهد. به عنوان مثال در سال 1400 شرکتی مانند فولاد مبارکه توانست سود خالص خود را 2.12 برابر کند و به رقمی معادل 75 هزار میلیارد تومان برسد، رقمی که گردش مالی کل اکوسیستم استارت آپی را به سخره می گیرد.

یکی از بسترهای جذاب سرمایه گذاری در سال های گذشته صنعت خودرو بوده که این صنعت به دلیل سودآوری بالا مورد توجه سرمایه گذاران قرار گرفته است و نگاهی اجمالی به آمار شرکت ایران خودرو نشان می دهد که این شرکت در سال اول به عدد 77 هزار رسیده است. شش ماهه امسال 800 میلیارد تومان درآمد فروش حاصل شده و پیش بینی می شود برای شش ماهه دوم سال رقمی بیش از 99 هزار میلیارد تومان داشته باشند.

بررسی این اعداد و ارقام به خوبی ابعاد اکوسیستم استارتاپی را نشان می دهد و از این طریق می توان فرضیه گره خوردن استارت آپ ها با نهادهای دولتی را رد کرد. زیرا این اکوسیستم به دلیل هجوم مشکلات مختلف هنوز به جایگاه واقعی خود در اقتصاد نرسیده است.