جام جهانی به عنوان یکی از بزرگترین رویدادهای ورزشی، هر چهار سال یک بار جمعیت زیادی را در یک کشور خاص جمع می کند. کشورهای میزبان نیز برنامه ریزی های گسترده ای برای این رویداد انجام می دهند. از ساخت استادیوم های مدرن و به روز گرفته تا توسعه زیرساخت های شهری و حمل و نقل عمومی و حتی فروشگاه ها و مراکز خرید. در این بین، ساخت یک استادیوم جدید که فقط بازی های جام جهانی را پوشش می دهد، شاید چندان منطقی نباشد. بگذارید موضوع را به شکل دیگری توضیح دهیم.
در سال 1973، بازی های المپیک تابستانی در مونترال، کانادا برگزار شد، جایی که این کشور استادیوم المپیک مونترال را با هزینه ای نزدیک به 1 میلیارد دلار (به طور دقیق 770 میلیون دلار کانادا) ساخت. هزینه های ساخت این ورزشگاه به حدی بالا بود که بیش از 3 دهه طول کشید تا به سوددهی برسد. همچنین هزینه تعمیر و نگهداری ورزشگاه المپیک مونترال علاوه بر هزینه توسعه و تعویض سقف آن، تا سال 2015 نزدیک به 1.5 میلیارد دلار برآورد شده است.
تحمیل هزینه‌های سنگین در این ابعاد و حتی بیشتر در سال‌های مختلف به کشورهایی که میزبان رویدادهای ورزشی بزرگ هستند، مهندسان را به فکر ساختن سازه‌ای انداخت که پس از پایان رویداد قابل جداسازی باشد و به بیان بهتر، می‌توان قطعات ورزشگاه را ساخت. جدا شده و برای هدف دیگری مورد استفاده مجدد قرار می گیرد. انجام داد
به سال 2022 می رسیم. قطر 7 استادیوم، فرودگاه، بیش از 100 هتل ساخته و سیستم متروی خود را برای برگزاری جام جهانی و میزبانی بازی ها ارتقا داده است. قطر حتی تصمیم دارد یک شهر کامل در اطراف ورزشگاه برای بازی نهایی جام جهانی 2022 بسازد. اما در این بین ورزشگاهی به نام استادیوم 974 وجود دارد که نام آن به تعداد کانتینرهای استفاده شده در آن و کد بین المللی کشور قطر اشاره دارد.
ابتدا بهتر است کمی در مورد امکانات ورزشگاه صحبت کنیم. ورزشگاه 40000 نفری 974 در زمینی به مساحت 450000 متر مربع در دوحه و در فاصله کمی از خلیج فارس ساخته شد و در 30 نوامبر 2021 با حضور دو تیم از امارات متحده عربی و سوریه افتتاح شد. نمای بیرونی ورزشگاه از کانتینرهایی تشکیل شده است که برای حمل مصالح ساختمانی همان استادیوم استفاده می شد.
استفاده از کانتینر را نشانگر صنعت دریایی قطر و فعالیت طولانی مدت این کشور در حمل و نقل دریایی می دانند. برخی از این ظروف شامل قسمت هایی از ورزشگاه مانند سرویس های بهداشتی و غرفه های غذا می باشد و برای ساخت پله نیز استفاده شده است. ورزشگاه 974 یکی از 8 ورزشگاهی خواهد بود که در جام جهانی 2022 در 64 مسابقه میزبان 32 تیم ملی خواهد بود.
دلیل متفاوت بودن استادیوم 974 استفاده از مصالح ساختمانی بازیافتی یا قابل بازیافت است. طبق اعلام کمیته عالی جام جهانی فوتبال قطر، سازمان GSAS که سیستم یکپارچه ارزیابی ساختمان‌ها در خاورمیانه و شمال آفریقا را ارائه می‌کند، به ورزشگاه 974 گواهینامه 5 ستاره از نظر طراحی و ساخت اعطا کرده است. GSAS به طور رسمی توسط فیفا برای ارزیابی اثرات زیست محیطی ورزشگاه های جام جهانی قطر مأموریت یافته است.
حتی فولاد استفاده شده در ورزشگاه نیز کاملا قابل بازیافت خواهد بود. علاوه بر این، پس از پایان بازی های جام جهانی در ماه دسامبر، ورزشگاه به طور کامل برچیده و بازیافت خواهد شد. گفته می شود پس از برچیدن استادیوم، قطعات به اروگوئه منتقل می شود تا در ساخت یکی از استادیوم های جام جهانی 2030 کمک شود. زینه خلیل حجیکی از اعضای ارشد 350، یک سازمان جهانی که با بحران آب و هوا مبارزه می کند، می گوید:
به استادیوم های بزرگ ساخته شده در سراسر جهان نگاهی بیندازید. پس از پایان بازی ها، هیچ کس دیگر از آنها استفاده نمی کند. به همین دلیل انتقادات زیادی به آنها وارد می شود. با این حال، این پروژه [ورزشگاه ۹۷۴] پروژه خوبی است. استفاده از چنین ایده هایی قطعا مفید خواهد بود.
به گفته زینا، استفاده از ایده‌های مشابه باعث می‌شود کشوری مانند قطر که در حال حاضر بزرگترین تولیدکننده سرانه CO2 در جهان است، هوشمندانه خود را کشوری پاک معرفی کند و در مسیر سبز شدن قدم بگذارد.
قرار گرفتن در چنین موقعیتی به این معنا نیست که ما باید قطر را مقصر همه مشکلات ناشی از انتشار گازهای گلخانه ای بدانیم. بلکه این کشور باید بداند که به عنوان کشوری ثروتمند و ثروتمند وظیفه دارد مدل داخلی خود را تغییر دهد و به سمت سبز شدن حرکت کند.
از این رو قطر با توجه به جایگاه کنونی و نفوذ خود در جهان می تواند به نمادی برای گام برداشتن در جهت کاهش گازهای گلخانه ای تبدیل شود و سایر کشورهای قدرتمند با فناوری های پیشرفته تر را به این سمت سوق دهد. نکته دیگر این است که با رونق ساخت سازه های موقت، می توان با فناوری های محدود به کشورهای فقیرتر کمک کرد.
برای مثال دوباره به ورزشگاه 974 اشاره می کنیم. همانطور که گفتیم این ورزشگاه پس از برچیده شدن به اروگوئه منتقل خواهد شد. در نتیجه اروگوئه می تواند با هزینه بسیار کمتر ورزشگاه مناسبی را برای جام جهانی آماده کند. این اتفاق باعث می شود اقتصاد کشور مذکور هزینه های کمتری را متحمل شود و در نتیجه هزینه های نگهداری و تعمیر ورزشگاه های بلااستفاده به طور کامل حذف شود.
علاوه بر این، ورزشگاه 974 تنها ورزشگاه جام جهانی قطر بدون نیاز به سیستم خنک کننده خواهد بود. طراحان ورزشگاه با قرار دادن فاصله ای خاص بین صندلی ها، گردش هوای طبیعی را بین افراد برقرار می کنند. قرار دادن ساختمان در کنار دریا و استفاده از هوای خنک اطراف آن به کارآمدتر شدن این سیستم کمک می کند.
آیا ساخت ورزشگاه های موقت ضروری است؟
موضوع ساخت استادیوم یا به طور کلی سازه موقت را از منظر دیگری بررسی کنیم. آیا ساختن استادیوم فقط برای برگزاری چند رویداد ورزشی کار درستی است؟ فیلیپ سامرمدیر یک سازمان غیر دولتی در آلمان به نام Umwelthilfe می گوید:
آیا قطر واقعاً به ساخت استادیوم جدید نیاز دارد؟ آیا نمی توان بازی ها را در ورزشگاه هایی که در حال حاضر در این کشور هستند و از قبل ساخته شده برگزار کرد؟ اگرچه جدا کردن قطعات و کمک به ساخت استادیوم دیگری در جای دیگری در جهان ایده جالبی به نظر می رسد، اما در وهله اول باید یک سازه جدید با دلایل قوی تر برای جلوگیری از تولید گازهای گلخانه ای بیشتر بسازم.
به گفته مقامات قطری، این کشور قصد دارد با کاشت یک میلیون درخت، گازهای گلخانه ای تولید شده در طول توسعه شهرها و زیرساخت های بازی های جام جهانی را “جبران” کند. با وجود این، به گفته سومر، این کار تنها «لندشویی سبز» خواهد بود و تأثیر قابل توجهی در روند کاهش تولید گازهای گلخانه ای نخواهد داشت.
سامر معتقد است که قطر می تواند انرژی مورد نیاز برای خنک کردن 7 استادیوم جام جهانی را از طریق انرژی های تجدیدپذیر مانند انرژی باد و خورشید تامین کند. اما همچنان برای این کار از سوخت های فسیلی استفاده می کند.
توسعه در زمان کمبود کانتینرهای حمل و نقل
پس از شیوع ویروس کووید-19 و قرنطینه شهرها، شرکت ها نیز به دلیل کمبود نیروی انسانی کافی با کاهش تولید مواجه شدند. در نتیجه هر روز تعداد کشتی هایی که کالا و محصولات را به نقاط مختلف جهان حمل می کردند کاهش یافت و کانتینرهای حمل و نقل به بنادر منتقل شدند.
پس از بازگشت نسبی جهان به وضعیت عادی، چین تولید خود را خیلی زودتر از آمریکای شمالی و اروپا احیا کرد. اما به سرعت با مشکل کمبود کانتینر مواجه شد. زیرا روند کندتر اروپا و آمریکا باعث شد بنادر این نقاط جهان پر از کانتینرهای خالی باشد!
در جریان ساخت ورزشگاه 974 بسیاری از منتقدان به مشکل کمبود کانتینر اشاره کرده اند و معتقدند در چنین شرایطی که سیستم حمل و نقل جهانی با کمبود کانتینر مواجه است، ساخت ورزشگاه با این تعداد کانتینر کارساز است. خیلی منطقی نیست و مشکلاتی ایجاد می کند.
آینده روشنی در انتظار استادیوم های موقت است
ورزشگاه قطر 974 نقطه شروع ساخت سازه های موقت است. پیش از این شاهد ساخت سازه های موقت در مواقع اضطراری از سوی ارتش و سازمان های کمک رسانی مردمی مانند هلال احمر و صلیب سرخ بودیم. اما برای رویدادی مانند جام جهانی که همیشه کشورها را به سمت ساخت سازه های مجلل و کامل سوق می دهد، استفاده از سازه های موقت بی سابقه بود.
همیشه کاستی هایی برای «اول ها» وجود دارد که با رفع موانع و پیشرفت تکنولوژی کم کم برطرف می شود. از این رو انتظار می رود تعداد ورزشگاه های موقت در مسابقات آتی جام جهانی افزایش یابد و راهی برای کاهش هزینه های کشور میزبان و البته حفظ محیط زیست و کاهش گازهای گلخانه ای شود.