عضو نصر تهران: باید از دولت بپرسید که تعریف شما از اقتصاد دیجیتال چیست؟


رشد اقتصاد دیجیتال و افزایش سهم آن در تولید ناخالص داخلی وعده ای است که وزارت ارتباطات بارها داده است. در تمام روزهایی که اینترنت قطع شد، زمانی که فیلترینگ به اوج خود رسید و محدودیت‌ها و مجوزها دنبال شد، مسئولان از برنامه‌هایی برای رشد این حوزه صحبت می‌کردند. آنها به سنگ هایی که در مسیر رشد اقتصاد دیجیتال قرار داشتند توجه نکردند، شاید به این دلیل که معنای دیگری از اقتصاد دیجیتال در ذهن دارند، معنایی متفاوت از آنچه در دنیا مرسوم است.

اقتصاد دیجیتال با فرمان ساخته نمی شود

رضا قربانی یکی از اعضای هیات مدیره سازمان نظام صنفی رایانه ای استان تهران می گوید وقتی مسئولان از اقتصاد دیجیتال صحبت می کنند باید پرسید کدام اقتصاد دیجیتال؟ زیرا به نظر می رسد که ما در مورد همان پدیده صحبت نمی کنیم: “من چیزی را اقتصاد دیجیتال می نامم که در ده سال گذشته شاهد رشد آن بوده ایم. تجارت الکترونیک، فین تک ها و کسب و کارهایی که در زمینه ارزهای دیجیتال، گردشگری، سلامت دیجیتال و لزوماً به استارت‌آپ‌ها نگاه نمی‌کنم. «در ده سال گذشته تغییری در چشم‌انداز کارآفرینی ایجاد شده است و نسل جدیدی از کسب‌وکارها ظهور کرده‌اند که به شیوه‌ای متفاوت عمل می‌کنند.» قربانی بر کسب‌وکارهایی تأکید می‌کند که به طور طبیعی در این سال ها رشد کرده و توانسته اند اعتماد مردم را جلب کرده و سبک زندگی مردم را تحت تاثیر قرار دهند.

عطا خالقی، رئیس کمیسیون تجارت الکترونیک نصر تهران نیز مشکل را در تعریف حاکمیت اقتصاد دیجیتال می داند. به گفته وی، اقتصاد دیجیتال یک اصطلاح بین المللی است در حالی که مسئولان فکر می کنند با دیجیتالی شدن برخی خدمات در داخل کشور اقتصاد دیجیتال شکل می گیرد: «در دنیا این گونه است که بخش خصوصی خدمات دیجیتال را راه اندازی می کند و اصلی ترین آن است. و هدف اول خارج از مرزهاست.اقتصاد دیجیتالی به معنای داشتن صادرات دیجیتال و خدمات نوشتاری است که در سطح بین المللی پول ایجاد می کند و ارز وارد کشور می کند.اما به طور کلی یک ترم جدید در کشور تعریف شده است که کاملاً است. متفاوت از آنچه در دنیا مرسوم است».

خالقی با بیان اینکه اقتصاد دیجیتال دارای سه رکن اصلی است، بخش زیرساخت، تجارت الکترونیک و تجارت الکترونیک یا خرید و فروش از طریق اینترنت است، گفت: از نظر زیرساختی، این دولت طرح فیبر نوری ارائه کرده است که بخش عمده ای از این اینترنت و تجارت بین‌المللی است، اما اینترنت هر روز محدودتر می‌شود. «بنابراین آنچه در زیرساخت‌ها قرار است اتفاق بیفتد، اینترانت پرسرعت روی فیبر داخلی است.» او تأکید می‌کند که کشور ظرفیت‌های محدود و جمعیت محدودی دارد. و در این تعریف، اقتصاد دیجیتال بزرگ نمی‌شود، بلکه بخشی از اقتصاد دیگری است که تبدیل به اقتصاد دیجیتال می‌شود: «بنابراین رشد و عمل فراتر از اقتصاد داخلی و تبدیل شدن به بخشی از اقتصاد بین‌الملل غیرممکن است. به منظور بزرگ‌تر کردن اقتصاد داخلی دست یابد.»

دولت سعی دارد خود را به عنوان حامی اقتصاد دیجیتال نشان دهد. پس از تشدید محدودیت‌های اینترنتی و فیلتر کردن پلتفرم‌های محبوب زیان‌های هنگفتی را برای کسب‌وکارها به همراه داشت، وزارت ارتباطات این پیشنهاد را اعلام کرد. بسته حمایتی برای کسب و کارهای اقتصاد دیجیتال. در این طرح چهار نوع خدمات برای ارائه به بنگاه ها و بسترهای داخلی در زمینه های پرداخت، تبلیغات، خدمات پستی، تامین منابع و حمایت مالیاتی تعریف شد. اما همین شیوه حمایت با تاکید بر بسترهای داخلی نشان می دهد که جنبه بین المللی اقتصاد دیجیتال مغفول مانده است.

به گفته قربانی، اگرچه نهادهای دولتی سعی کرده‌اند بگویند که خود عامل و حامی رشد و توسعه این مشاغل بوده‌اند، اما «بزرگ‌ترین کاری که برخی از دوستان دولت انجام دادند این بود که خودشان را کنار بکشند و کمتر مزاحمت ایجاد کنند و اجازه بدهند این کار را انجام دهند. فضا رشد کند.” وی تاکید می کند که اقتصاد دیجیتال با نحوه سفارش، وام دادن، مقررات و تبلیغات کسب و کار در رادیو و تلویزیون توسعه نخواهد یافت. همچنین با بستن درهای کشور و اجبار مردم به استفاده از محصولات، نمی توان کسب و کارهایی مشابه آنچه در ده سال اخیر در اقتصاد دیجیتال شکل گرفته، ایجاد کرد.

اما این حمایت ها هنوز به مرحله اجرا نرسیده است و برخی بسترهای داخلی می گویند دستورالعمل آنها هنوز نوشته نشده است.

برای جلوگیری از تبدیل شدن اقتصاد دیجیتال به یک دولت باید مراقب بود

قربانی در تشریح فضایی که در ده سال اخیر در اقتصاد دیجیتال شکل گرفته است، می گوید: اکنون مفهوم برند کارفرما را داریم، فضای کار تغییر کرده است، کسانی که فکر می کردند به خارج از کشور بروند و برای برندهای معروف دنیا کار کنند. ده سال گذشته ماندند و برای برندهای ایرانی کار کردند، اینها به دستور ساخته نشدند و اتفاقاً در برخی مناطق، دوستان دولت زیر چرخ هم چوب گذاشتند.

یکی از این حوزه ها فین تک بود که افراد کمی از آن دفاع کردند. به گفته نصر نصر، رئیس کمیسیون فین‌تک تهران، باید مراقب بود که حوزه‌های مختلف اقتصاد دیجیتال، به‌ویژه فین‌تک، به‌عنوان یک اکوسیستم نوآور و چابک، به سمت دولت‌گرایی نرود: «در این فضا، قبلاً ارزش آفرینی می کرد و برای آن رشد می کرد، اما اکنون می بینیم کسب و کارهایی که لزوماً ارزش آفرینی نمی کنند، از صبح تا شب در تلویزیون تبلیغ می شوند و نهادهای دولتی از آنها تعریف می کنند، اما اصلی ترین اتفاق نمی افتد؛ یعنی دارند. بدون مخاطب و مشتری. ما می توانیم آن را چیز دیگری بنامیم، اما این اقتصاد دیجیتالی نیست که در مورد آن صحبت می کنیم.”

قربانی محدودیت هایی مانند وی محدودیت‌های پرداختی صرافی‌های ارزهای دیجیتال را محدودیت‌های غیرمنطقی می‌داند و با بیان اینکه نظارت باید به گونه‌ای باشد که کاربر نهایی آن را بیش از حد احساس نکند، می‌گوید: مدیریت نباید با ایجاد دست اندازها مسیر را برای همه سخت کند بلکه باید مسیر را برای همه سخت‌تر کنیم. مسیر برای کاربر خطاکار دشوار است و کاربر عادی تجربه کاربری خوب و لذت بخشی خواهد داشت.”

به گفته وی، همه این محدودیت‌ها نشان می‌دهد که رویکرد مسئولان توسعه بیشتر حوزه فین‌تک نیست: «در بین برخی مسئولان این دیدگاه وجود دارد که توسعه نباید بیشتر اتفاق بیفتد، زمان به قیمت توسعه می‌گذرد. ​​حداقل در چهار پنج سال گذشته نسل فین‌تک در دنیا تغییر کرده است. اتفاقاتی که در حوزه دارایی‌های دیجیتال، رمزارزها و ارزهای رمزپایه می‌افتد راه‌های جدیدی را باز می‌کند و به نظر می‌رسد که ما این را در ایران نداریم. «بعد از چهار سال که مردم در حال مبارزه برای دارایی های دیجیتال هستند، بورس ایران هیچ دارایی دیجیتال و حتی دارایی نامشهود را به رسمیت نشناخته است.

وی در ادامه به صنعت بیمه دیجیتال و مخالفان آن اشاره می کند که برای جلوگیری از آن با کارگروه اقتصاد دیجیتال مداخله کردند حدود بیمه مرکزی برای حوزه insurtech. همچنین شکایت سازمان هواپیمایی از فروشندگان اینترنتی بلیت یا مشکلات استارتاپ های سلامت از وزارت بهداشت و همچنین مسائل صدا و سیما و شبکه های تلویزیونی خانگی و می گوید که نمی توان با یک پدیده جدید با همان قوانین قدیمی برخورد کرد. ما نمی گوییم پلتفرم هر کاری دلش می خواهد بکند. اما اینکه هر کاری بخواهیم با پلتفرم انجام دهیم اشتباه است. در کل با وجود شعارهای زیبایی که خیلی ها می دهند، بیشتر رویکرد این است که جلوی رشد را بگیریم. اقتصاد دیجیتال تا جایی که امکان دارد یا سرعت آن را کم کند تا دولت بتواند به آنها برسد، منطق عجیب آنها این است که سرعت این کسب و کارها را کند کنند تا پشت سر دولت حرکت کنند.»

این نکته ای است که خالقی بر آن تاکید دارد. وی تصمیم گیری در حوزه اقتصاد دیجیتال برای رشد بخش دولتی یا نیمه دولتی را وابسته به بخش خصوصی می داند: دوستان به دنبال رشد بخش خصوصی نیستند، این که می گویند می خواهند افزایش پیدا کنند. سهم اقتصاد دیجیتال به این معنی است که آنها می خواهند بخش نیمه دولتی و مرتبط را در اقتصاد دیجیتال افزایش دهند.”

به گفته وی تصمیمات در مورد مشاغل داخلی بیشتر از اینکه کمک کند محدود است و در این بین تجارت الکترونیک کوچکتر و کوچکتر شده است: «اقتصاد کوچکتر شده و قدرت خرید مردم کاهش یافته و قاعدتا رشد این شرکت ها نیز کاهش یافته اند، وقتی این اتفاق بیفتد، سرمایه گذاری در آن بخش ها نیز کاهش می یابد.

مشکل اصلی این است که علاوه بر تصمیمات نظارتی، گاهی اوقات از نوع تداخل در بازار هستند. شرایطی که مدام مجوزهای جدید ایجاد می شود و به گفته خالقی بحث این آیتم نیز از این نوع است: «این آیتم مجوزی است که برای بحث دیگری ایجاد شده و زمانی برای پرداخت کمک اجباری شده است». کمک پرداخت در ابتدا برای حمایت از مشاغل کوچک برای توسعه تجارت خود و سپس رفتن به کار با خود بانک بود. حالا یک شب تصمیم می‌گیرند که هرکسی با پرداخت‌کننده کار می‌کند باید این را داشته باشد. یک سری لایسنس در خود این محصول ایجاد شده است. این دخالت در بازار است و برعکس، ظهور و ورود کسب و کارها به بازار را با مشکل مواجه می کند.

او همچنین به وضعیتی اشاره می کند که تنظیم کننده رقیب دیگران می شود. مانند نقش بانک مرکزی و شاپرک در بحث پرداخت کمک ها و غیره نقش ساترا در داستان شبکه های تلویزیونی خانگی: «این چیز عجیبی است که فقط در ایران دیده می شود، در مورد ساترا کار به جایی رسیده است که رئیس صدا و سیما که یک رئیس مختار است. نوشتن برای فیلتر کردن بخش خصوصی که رقیب من است.لازم به ذکر است که تلبیون رقیب مشاغل صوتی و تصویری نیز هست و پلتفرمی شبیه فیلمو و نماوا راه اندازی می کند و در واقع بخش دولتی در حال رقابت با بخش خصوصی است. .

خالقی در پایان با اشاره به اینکه نگرش به اقتصاد دیجیتال در گذشته به تعریف درست نزدیکتر بود و اکنون باید از دولت پرسید که تعریف شما از اقتصاد دیجیتال چیست، می گوید: اگر قرار است بخشی از اقتصاد سنتی تبدیل شود. دیجیتال، اتفاق خاصی نیفتاده است و به معنای بزرگ شدن نیست.” »