هفته گذشته رئیس مرکز شرکت ها و موسسات دانش بنیان معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری با بیان اینکه در سال 1401 رکوردشکنی افزایش تعداد شرکت ها را داشتیم، گفت: در سال 1401 شاهد افزایش تعداد شرکت ها هستیم. به گفته وی، تا امروز بیش از 8 هزار و 12 شرکت دانش بنیان مورد تایید قرار گرفته اند و ماهانه 800 شرکت مورد ارزیابی قرار می گیرند و زمان فرآیند ارزیابی نیز کاهش زیادی داشته است.
اما این آمار در شرایطی بیان می‌شود که بسیاری از کسب‌وکارهای آنلاین که بخشی از اکوسیستم دانش‌بنیان هستند، مدت‌هاست که وضعیت خوبی ندارند. یکی از اعضای هیئت مدیره اتحادیه کسب و کارهای مجازی در پاسخ به آمار شرکت های دانش بنیان به «انتخ» گفت: افزایش ثبت شرکت در این حوزه قابل انکار نیست، اما باید بررسی شود که چند شرکت بسته شده اند یا مجبور به تعدیل شده اند: “من نمی دانم آنها این آمار را بر چه اساسی استوار می کنند.” استناد اعلام کرده اند اما در حوزه کسب و کارهای اینترنتی دانش بنیان شرایط خوب نیست چون کل بستر ما اینترنت است. اگر بگویند تعداد شرکت های ثبت شده در این زمینه زیاد شده، تکذیب نمی کنم، اما باید بررسی شود که چه تعداد کسب و کار تعطیل شده یا در شرف تعطیلی است. اگر می خواهند آمار بگیرند باید از ما بپرسند که چند شرکت تعدیل کرده اند و چقدر فروش کاهش یافته است.»
رضا الفت نسب تاکید کرد که همه مردم به وضوح می دانند که نمی توان از فضای مجازی به راحتی استفاده کرد. به گفته وی، اگرچه ممکن است شرکت های دانش بنیان در حوزه صنعت یا کشاورزی رشد کرده باشند، اما در حوزه فناوری اطلاعات، آمارها این را نشان نمی دهد: «بسیاری از کسب و کارهای اینترنتی، شرکت های خلاقی بودند که از معاونت علمی رئیس جمهور مجوز گرفتند. یا به اصطلاح شرکت های دانش بنیان، نوع سه بودند، اما این اکوسیستم الان دچار مشکل شده است». الفت نسب تاکید کرد: در حوزه IT اگر با شرکت های دانش بنیان بنشینید کاملا ناراضی هستند و آمار نمی تواند این وضعیت را خوب جلوه دهد.
اگرچه پایگاه های دانش گروه های مهمی برای دولت هستند، اما پیشینه کار آنها فراهم نیست. وضعیت اینترنت، از قطعی و سرعت پایین گرفته تا شرایط فیلتر، کار را برای کسانی که باید به دانش فعلی متصل شوند، دشوار کرده است. بر اساس آخرین گزارش سالانه شرکت های دانش بنیان از آمار سال 1400، از مجموع 6632 شرکت دانش بنیان، 1541 شرکت در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم افزارهای رایانه ای طبقه بندی شده اند که سهم بالایی در انواع شرکت های دانش بنیان دارد. این شرکت ها
از سوی دیگر، دانش بنیان ها که قرار بود پس از مدتی نقش مهمی در تولید داشته باشند، در این زمینه به نتایج خوبی نرسیده اند. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در دی ماه، میزان تأسیس شرکت‌های جدید و تبدیل آنها به شرکت‌های تولیدی کاهش یافته است. همچنین در پارک های علم و فناوری که قرار بود بستر رشد شرکت های دانش بنیان باشد، به طور میانگین تنها 17 درصد از شرکت ها و واحدهای فناور مستقر دانش بنیان هستند.
این گزارش به این نتیجه می رسد که در اکوسیستم نوآوری و دانش بنیان، سیاست ها از نوع تنظیمی و تامین مالی مستقیم بوده و نتیجه مورد انتظار را در خروجی نداشته و پس از ده سال نتوانسته اند سهم قابل توجهی در صنعت.
شرایط سخت پیش روی این شرکت ها نیز آنها را به سمت مهاجرت سوق می دهد. بخش بزرگی از اکوسیستم فناوری و نوآوری در قالب شرکت‌ها و استارت‌آپ‌های نوآور، بخشی از آمار مهاجرت انبوه در یکی دو سال اخیر را تشکیل می‌دهد. یکی از عواملی که آنها را به مهاجرت تشویق می کند، شرایط نامناسب کاری مانند در دسترس نبودن اینترنت پرسرعت و باکیفیت و اجبار به استفاده از روش های دور زدن فیلترینگ است.
اخیراً بهرام سلواتی، مدیر دیده بان مهاجرت در گفت و گو با تیرازیس فایل با بیان اینکه مراکز نوآوری بستر هستند، اما موضوع مهم منابع انسانی است، گفت: فلسفه اصلی گذر از اقتصاد مبتنی بر منابع به اقتصاد دانش بنیان است. این نیست که ما هزاران مرکز نوآوری داریم. مراکز نوآوری بستری هستند که در آن هزاران ایده و کسب و کار ایجاد شده توسط مردم در آنها رشد می کند، اما اگر نیروی انسانی نباشد، اینها بی معنی خواهند بود. مراکز و شتاب‌دهنده‌ها یا خالی هستند یا افرادی هستند که اصلاً با فرهنگ این منطقه آشنایی ندارند.»
آمار 8000 شرکت دانش بنیان در صورتی که دائماً با موانع رشد و دسترسی به دانش روز مواجه می شوند و به دلایل مختلف نیروی انسانی خود را از دست می دهند، آمار نمایشی بیش نیست.